آفتابکاران ،۴،فوریه،2016 : روزنامه حریت: غرامت گازی ایران به ترکیه دو میلیارد دلار است

در حالی که وزیر نفت ایران از پرداخت ۱ میلیارد دلار غرامت گازی به ترکیه سخن گفته، روزنامه "حریت" این رقم را ۲ میلیارد دلار اعلام کرده است. با پایان "دعوای گازی" بین طرفین شانس صدور گاز ایران به اروپا بالا گرفته است.

روزنامه حریت ترکیه نیز در آخرین شماره خود روز چهارشنبه (۱۴بهمن/ ۳ فوریه) در مطلبی به قلم مروه اردیل و کارانفیل نوشت که "میزان غرامت ایران به ترکیه ۲ میلیارد دلار است. حریت تاکید می​کند، ایران باید تخفیف نرخ گاز صادراتی خود در ۵ سال گذشته را به ترکیه بین ۱۳ تا ۱۶ درصد بپردازد. این روزنامه ولی مشخص نکرده است که ۲ میلیارد دلار، غرامتی است که داوری بین‌المللی لاهه آن را برای ایران تعیین کرده و یا این مقدار مجموعه تخفیف ۵ ساله گذشته را نیز دربر می‌گیرد.

این در حالی است که خبرگزاری مهر روز سه‌شنبه (۱۳بهمن/ ۲ فوریه) به نقل از حمیدرضا عراقی، معاون وزیر نفت گزارش داد، طبق حکم داوری بین‌المللی ایران باید حدود یک میلیارد دلار غرامت گازی به ترکیه بپردازد. به گفته این مقام ایرانی مبلغ خسارت بر اساس قرارداد بوده و مذاکرات با ترکیه برای پرداخت این غرامت درحال انجام است.

حمیدرضا عراقی علاوه بر معاونت وزیر نفت، سمت مدیرعاملی شرکت ملی گاز ایران را نیز برعهده دارد. به گفته او جریمه ایران حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه خواهد بود

در حالی که شرکت گاز ایران خبر محکومیت و جریمه میلیاردی را تکذیب می‌کند، روزنامه حریت ترکیه می‌نویسد که رقم جریمه گازی ایران به ترکیه دو برابر بیشتر از میزانی است که یک مقام ایرانی پیشتر اعلام کرده بود.

گزارش این روزنامه ترک را روز چهارشنبه وزیر انرژی ترکیه نیز تایید کرد.

حمیدرضا عراقی، رئیس شرکت ملی گاز ایران، روز سه‌شنبه، ۱۳ بهمن‌ماه، اعلام کرد که در پرونده شکایت ترکیه از ایران به دیوان داوری بین‌المللی که مربوط به گران‌فروشی گاز بود، ایران به پرداخت یک میلیارد دلار جریمه محکوم شده است.

اما ساعاتی بعد از انتشار این خبر در خبرگزاری تسنیم، شرکت ملی گاز ایران با انتشار بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که هنوز رای دادگاه قطعی نشده و در نتیجه جریمه‌ای هم در کار نیست.

با این حال روزنامه حریت ترکیه روز چهارشنبه، ۱۴ بهمن، با استناد به منابع رسمی گزارش داد که نه تنها حکم دادگاه نهایی است، بلکه رقم جریمه گازی دو میلیارد دلار است.

این گزارش می‌گوید که بر اساس رای دیوان داوری بین‌المللی، ایران باید از ژوئیه ۲۰۱۱ تاکنون ۱۳ تا ۱۶ درصد تخفیف قیمت را در گاز صادراتی خود به ایران اعمال کند و با احتساب این تخفیف، باید دو میلیارد دلار به ترکیه پرداخت کند.

این در حالی است که حمیدرضا عراقی پیشتر مبلغ جریمه را یک میلیارد دلار ذکر کرده و تنها «نحوه پرداخت این جریمه» را نامشخص دانسته بود.

اما، آن طور که خبرگزاری رسمی آناتولی گزارش کرده است، برات آلبایراک، وزیر انرژی ترکیه، روز چهارشنبه ضمن اشاره به نهایی بودن حکم دادگاه اعلام کرد که برخی از جزئیات حکم نیز مشخص است.

به گفته این مقام ترک، میزان تخفیفی که ایران باید پرداخت کند از طرف دادگاه ۱۳.۳ درصد تا ۱۵.۸ درصد اعلام شده و دو کشور سه ماه فرصت دارند تا بر سر رقم تخفیف به تفاهم برسند. اگر طرفین به نتیجه نرسند، تا سه ماه آینده خود دادگاه اعلام خواهد کرد که رقم دقیق تخفیف چه میزان باید باشد.

قبلا ترکیه در سال ۲۰۱۳ اعلام کرده بود که قیمت هر هزار مترمکعب گاز ایران را به بهای ۴۹۰ دلار می‌خرد، در حالی که قیمت گاز وارداتی این کشور از روسیه و آذربایجان به ترتیب ۴۲۵ و ۳۳۵ دلار است.

بعد از افت شدید قیمت نفت از نیمه دوم سال ۲۰۱۴، قیمت‌های جهانی گاز نیز به شدت کاهش یافته است.

روزنامه حریت می‌نویسد که ایران هم اکنون هر هزار مترمکعب گاز خود را به قیمت ۲۲۵ دلار به ترکیه می‌فروشد و با اعمال تخفیفی که دادگاه در نظر گرفته است، هم اکنون قیمت گاز ایران باید ۲۰۰ دلار باشد.

ایران سالانه نزدیک به ده میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه، تنها مشتری گازی خود ارسال می‌کند.

ایران با ارمنستان مقداری تهاتر گاز با برق، همچنین با آذربایجان مقداری عملیات سوآپ گاز انجام می‌دهد.

حریت در گزارش خود می‌نویسد که با احتساب قیمت ۲۰۰ دلاری، هنوز قیمت گاز ایران دو دلار بیشتر از قیمت گاز وارداتی ترکیه از روسیه است.

ترکیه از روسیه نیز به دلیل گران‌فروشی به دیوان داوری بین‌المللی شکایت کرده است.

این گزارش می‌نویسد که اگر رای دادگاه به نفع ترکیه باشد، دوباره شکاف قیمت گاز ایران و روسیه افزایش خواهد یافت.

ایران ۲۰ درصد از گاز مصرفی ترکیه را تامین می‌کند.

دعوای گازی ایران و ترکیه از کجا آغاز شد؟

طبق قراردادی که در سال ۱۹۹۶ در جریان سفر نجمالدین اربکان، نخست وزیر وقت ترکیه به تهران میان ایران و ترکیه به امضا رسید، ایران موظف شد طی ۲۵ سال، سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی به ترکیه صادرکند.

آنگونه که در مفاد این قرارداد آمده است، طرفین به هر دلیلی درتحویل یا برداشت گاز وقفه ایجاد کنند، مجبور به پرداخت غرامت خواهند شد. این بند قرارداد و تعدیل نرخ گاز صادراتی ایران موضوعات اصلی شکایت ترکیه به دادگاه بین‌المللی لاهه بود.

ترکیه در فصول گرم سال به دلیل عدم مصرف گاز وارداتی و مشکل ذخیره‌سازی قادر به مصرف گاز وارداتی نبود و مجبور شد در طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ میلادی رقمی در حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلارغرامت به ایران، روسیه و آذربایجان بپردازد.

ترکیه موفق شد بند مربوط به غرامت را از قراردادهای خود با روسیه و آذربایجان حذف کند، اما ایران درخواست ترکیه را نپذیرفت. در نتیجه ترکیه از ایران به دلیل "کم‌فروشی و گران‌فروشی گاز" به دیوان داوری لاهه شکایت کرد.

برای نخستین بار دیوان داوری در سال ۲۰۰۹ به نفع ترکیه رای صادرکرد. دو سال بعد، در سال ۲۰۱۱ نیز ترکیه بار دیگر به دیوان داوری لاهه شکایت کرد. اکنون پس از صدور حکم داوری بین‌المللی لاهه ایران پذیرفت که به ترکیه غرامت بپردازد.

مذاکرات تهران و آنکارا بر سر تخفیف بهای گاز

اخبار مربوط به حکم داوری بین‌المللی بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های ترکیه داشت. بخش ترکی خبرگزاری نیمه دولتی آناتولی از قول برات آلبایراق، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه روز سه‌شنبه (۱۳بهمن/ ۲ فوریه) گزارش داد که اگر ایران و ترکیه در ۳ تا ۴ ماه آینده به توافق نرسند، داوری بین‌المللی میزان کاهش نرخ گاز صادراتی ایران به ترکیه را تعیین خواهد کرد.

این مقام ترکیه اما تأکید کرد که کشورش قصد دارد با ایران گفت‌و‌گو کند. وزیر انرژی ترکیه ابراز امیدواری کرد که با کاهش نرخ گاز ایران مصرف‌کنندگان داخلی کشورش نیز از این تخفیف سود خواهند برد.

بیشتر بخوانید: سود و زیان ایران از مناقشه ترکیه و روسیه

کارشناسان امور انرژی از جمله امید شکری کلهسر که شکایت ترکیه علیه ایران به داداگاه لاهه را دنبال می‌کنند، بر این باورند که حل دعوای گازی به ایران کمک خواهد کرد تا موقعیت خود را در بازار گاز ترکیه مستحکم کند و جای روسیه را در این بازار بگیرد.

شکری در گفت‌وگو به دویچه وله گفت: «پذیرش رای دیوان داوری لاهه از سوی ایران را می‌توان بهره‌گیری دولت روحانی از دیپلماسی انرژی برای دوران پسابرجام دانست. با راه‌اندازی فازهای باقیمانده پارس جنوبی و بقیه میدان‌های گازی ظرفیت تولید روزانه گاز طبیعی ایران به رقمی حدود یک میلیارد و دویست میلیون متر مکعب خواهد رسید.»

این کارشناس در ادامه خاطرنشان ساخت: «در بهمن ۱۳۹۴ تولید روزانه گاز ۷۰۰ میلیون متر مکعب است. ایران با افزایش تولید گاز نیازمند یافتن بازارهای جدید مصرفی است. بازار ترکیه و به‌ویژه در درازمدت بازار اروپا می‌تواند بازار مصرف گاز ایران شود. ایران با پذیرش ضمنی رای دیوان داوری به مشتری‌های جدید پیام می‌دهد که این کشور در صادرات گاز طبیعی منبع مطمئنی برای کشورهای خریدار خواهد بود.»

احتمال جایگزینی گاز ایران به جای گاز روسیه

به گفته امید شکری، اتحادیه اروپا بیش از یک سوم گاز مصرفی را از روسیه وارد می‌کند. به‌دنبال بحران اوکراین اروپا مصصم به یافتن آلترناتیوی برای گاز روسیه شده است. اگر ایران بتواند سرمایه‌گذاری لازم را در میادین گازی جذب کند، گاز طبیعی این کشور می‌تواند در میان‌مدت بدیلی برای گاز روسیه باشد.

بیشتر بخوانید: سفر روحانی به ترکیه و صد میلیارد دلار تبادلات تجاری

به اعتقاد این کارشناس گاز ایران در شرایط طبیعی از مسیر ترکیه به اروپا صادر خواهد شد و ترکیه فرصت این را دارد که از گاز ارزان قیمت بهرهمند شود و از وابستگی گازی خود به روسیه بکاهد.

روسیه ۵۵ درصد و ایران حدود ۲۰ درصد از گاز مورد نیاز ترکیه را تامین می‌کنند. به گفته امید شکری ایران می‌تواند تا سال ۲۰۱۸ با بهره‌گیری از اولین پروژه ال‌ان‌جی خود و یا صادارت گاز به عمان و استفاده از تاسیسات ال‌ان‌اجی عمان، به صادر کننده ال‌ان‌اجی به اروپا تبدیل شود.

ا‌ل‌ان‌جی به گاز طبیعی‌ای گفته می‌شود که به‌طور موقت برای ذخیره‌سازی یا حمل‌ونقل در حجم زیاد به حالت مایع تبدیل شده است