دستاورد اقتصادی سفر روحانی به اروپا؛ آنچه می‌یافت نشود
دستاورد اقتصادی سفر روحانی به اروپا نمی‌تواند چندان محل مناقشه باشد. آگاهان حتی پیش از این سفر در آن نور رستگاری نمی‌دیدند. روحانی در فاصله‌ای کوتاه پس از بازگشت از اتریش در تماس‌های تلفنی با رهبران اروپا تصریح کرد که از بسته پیشنهادی آنها راضی نیست.
هدف اقتصادی سفر به اروپا
در کنار همه اهداف سیاسی سفر حسن روحانی به اروپا یک ضرورت اقتصادی نیز نهفته بود. این ضروت پیشتر توسط خامنه‌ای پس از خروج آمریکا از برجام مطرح شده بود؛ نظام باید بتواند نفت بفروشد و پول نفت فروخته شده را دریافت کند. در دور نخست مذاکرات اعضای باقی مانده در برجام نیز، تخت روانچی، معاون سیاسی دفتر روحانی اعلام کرد که خواست اصلی نظام همین است. [رمزگشایی از نخستین نشست برجام در پسابرجام؛ دو خواسته‌ی اصلی نظام]
سلطنت ولایت مطلقه فقیه هنگامی حاضر به مذاکرات منتهی به برجام شد که فروش نفت و دریافت پول آن را محدود شده و در معرض خطر دید. اقتصاد نظام به طور حیاتی به نفت وابسته است و اگر این شریان حیاتی قطع شود سپاه نمی‌تواند هزینه‌های سرکوب در داخل کشور و جنگ‌های منطقه‌ای‌اش را تأمین کند؛ با تضعیف سپاه، تمامیت نظام، تضعیف می‌شود.
این بار نیز حسن روحانی می‌کوشد تا اعضای باقی مانده در برجام را مجاب کند که فروش نفت ایران را تضمین و بازگشت پول آنرا امکان پذیر کنند.
در کنار همه اهداف سیاسی سفر حسن روحانی به اروپا یک ضرورت اقتصادی نیز نهفته بود. این ضروت پیشتر توسط خامنه‌ای پس از خروج آمریکا از برجام مطرح شده بود؛ نظام باید بتواند نفت بفروشد و پول نفت فروخته شده را دریافت کند. در دور نخست مذاکرات اعضای باقی مانده در برجام نیز، تخت روانچی، معاون سیاسی دفتر روحانی اعلام کرد که خواست اصلی نظام همین است. [رمزگشایی از نخستین نشست برجام در پسابرجام؛ دو خواسته‌ی اصلی نظام]
سلطنت ولایت مطلقه فقیه هنگامی حاضر به مذاکرات منتهی به برجام شد که فروش نفت و دریافت پول آن را محدود شده و در معرض خطر دید. اقتصاد نظام به طور حیاتی به نفت وابسته است و اگر این شریان حیاتی قطع شود سپاه نمی‌تواند هزینه‌های سرکوب در داخل کشور و جنگ‌های منطقه‌ای‌اش را تأمین کند؛ با تضعیف سپاه، تمامیت نظام، تضعیف می‌شود.
این بار نیز حسن روحانی می‌کوشد تا اعضای باقی مانده در برجام را مجاب کند که فروش نفت ایران را تضمین و بازگشت پول آنرا امکان پذیر کنند.
جایگاه سوییس و اتریش
حسن روحانی دوشنبه ۱۱ تیر راهی سوییس و پس از توقف دو روزه در آنجا، راهی اتریش شد. هر دو این کشورها جزء قدرت‌های اروپایی محسوب نمی‌شوند بلکه بیشتر به‌عنوان بستری برای گفتوگوها و ایفای نقش میانجی خود را نشان داده‌اند. صدر اعظم اتریش در نشست خبری مشترک با حسن روحانی بر همین واقعیت دست گذاشت و گفت: «اتریش کشوری بی‌طرف و محل گفت‌وگوهای بین‌المللی به حساب می‌آید». [شرق ۱۴ تیر ۹۷]
در تأیید همین واقعیت، روزنامه اعتماد از جناح روحانی نوشت: «دو كشور سوییس و اتریش وزنه سیاسی مهمی در اروپا و غرب محسوب نمی‌شوند» «در پروسه برجام نیز نقش با اهمیتی غیر از محل برگزاری جلسات نداشته‌اند. قدرت این دو كشور در ظرفیت‌های مالی و اقتصادی و واسطگی تجاری است.»
اعتماد موضوع را تعیین تکلیف کرد و درباره سفری که از پیش مشخص بود دستاورد اقتصادی قابل اعتنایی نخواهد داشت نوشت: «انتظاری بیش از حفظ ظاهر نباید از این كشورها داشت كه در حد خود اهمیت دارد.» [اعتماد ۱۴ تیر ۹۷]
حسن روحانی دوشنبه ۱۱ تیر راهی سوییس و پس از توقف دو روزه در آنجا، راهی اتریش شد. هر دو این کشورها جزء قدرت‌های اروپایی محسوب نمی‌شوند بلکه بیشتر به‌عنوان بستری برای گفتوگوها و ایفای نقش میانجی خود را نشان داده‌اند. صدر اعظم اتریش در نشست خبری مشترک با حسن روحانی بر همین واقعیت دست گذاشت و گفت: «اتریش کشوری بی‌طرف و محل گفت‌وگوهای بین‌المللی به حساب می‌آید». [شرق ۱۴ تیر ۹۷]
در تأیید همین واقعیت، روزنامه اعتماد از جناح روحانی نوشت: «دو كشور سوییس و اتریش وزنه سیاسی مهمی در اروپا و غرب محسوب نمی‌شوند» «در پروسه برجام نیز نقش با اهمیتی غیر از محل برگزاری جلسات نداشته‌اند. قدرت این دو كشور در ظرفیت‌های مالی و اقتصادی و واسطگی تجاری است.»
اعتماد موضوع را تعیین تکلیف کرد و درباره سفری که از پیش مشخص بود دستاورد اقتصادی قابل اعتنایی نخواهد داشت نوشت: «انتظاری بیش از حفظ ظاهر نباید از این كشورها داشت كه در حد خود اهمیت دارد.» [اعتماد ۱۴ تیر ۹۷]
یک هدیه که دستاورد اقتصادی محسوب نمی‌شد
روحانی به این دو کشور سفر کرده بود تا راهی برای تداوم گردش مالی با اروپا پیدا کند. نظام حتی اگر بتواند به میزانی به فروش نفت ادامه دهد و حتی اگر بتواند بر حسب وعده‌هایی که طرف‌های اروپایی به او داده‌اند که شرکت‌های کوچک و متوسط به کار در ایران ادامه خواهند، به کار با این شرکت‌ها ادامه دهد باز هم نیاز خواهد داشت تا به طریقی گردش مالی با طرف‌های اروپایی را به انجام برساند؛ امری که به نظر می‌رسد در عالم واقع و بر روی زمین سفت واقعیت کمتر بانکی حاضر به تن دادن به آن باشد.
با این همه روحانی در سفر خود به اروپا هدیه‌ای از طرف پارلمان این اتحادیه دریافت کرد. هنگامی که او در اتریش به سر می‌برد، نمایندگان پارلمان اروپا به تاریخ ۱۳ تیر طرحی را تصویب کردند که به «بانک سرمایه‌گذاری اروپا» (EIB) اجازه می‌دهد با ایران داد و ستد مالی داشته باشد. اما جالب آنجایی‌ست که این مصوبه برای بانک سرمایه‌گذاری اروپا هیچ الزامی را به همراه نمی‌آورد. [دویچه‌وله ۱۴ تیر ۹۷] از آنجایی که همکاری این بانک با نظام ایران به مفهوم از دست دادن مشتریان آمریکایی‌اش می‌باشد، منطقی به نظر می‌رسد که این مصوبه تنها در حد یک «حفظ ظاهر» باقی بماند و در عمل اجرایی نشود.
روحانی به این دو کشور سفر کرده بود تا راهی برای تداوم گردش مالی با اروپا پیدا کند. نظام حتی اگر بتواند به میزانی به فروش نفت ادامه دهد و حتی اگر بتواند بر حسب وعده‌هایی که طرف‌های اروپایی به او داده‌اند که شرکت‌های کوچک و متوسط به کار در ایران ادامه خواهند، به کار با این شرکت‌ها ادامه دهد باز هم نیاز خواهد داشت تا به طریقی گردش مالی با طرف‌های اروپایی را به انجام برساند؛ امری که به نظر می‌رسد در عالم واقع و بر روی زمین سفت واقعیت کمتر بانکی حاضر به تن دادن به آن باشد.
با این همه روحانی در سفر خود به اروپا هدیه‌ای از طرف پارلمان این اتحادیه دریافت کرد. هنگامی که او در اتریش به سر می‌برد، نمایندگان پارلمان اروپا به تاریخ ۱۳ تیر طرحی را تصویب کردند که به «بانک سرمایه‌گذاری اروپا» (EIB) اجازه می‌دهد با ایران داد و ستد مالی داشته باشد. اما جالب آنجایی‌ست که این مصوبه برای بانک سرمایه‌گذاری اروپا هیچ الزامی را به همراه نمی‌آورد. [دویچه‌وله ۱۴ تیر ۹۷] از آنجایی که همکاری این بانک با نظام ایران به مفهوم از دست دادن مشتریان آمریکایی‌اش می‌باشد، منطقی به نظر می‌رسد که این مصوبه تنها در حد یک «حفظ ظاهر» باقی بماند و در عمل اجرایی نشود.
«حفظ ظاهر» و «سمبولیک»
همان روز ۱۳ تیر در حضور روحانی و سباستین کورتس، صدراعظم اتریش «چهار تفاهم‌نامه همکاری در زمینه‌های حمل‌ونقل، مدیریت منابع آب، انرژی‌های تجدیدپذیر و همکاری در زمینه معدن میان مقامات دو کشور به امضا رسید.»؛ [شرق ۱۴ تیر ۹۷] معاهداتی که مشابه آن در سفرهای سیاسی مقامات عالی‌رتبه به امضا می‌رسد و لزوما نمی‌تواند به معنی توسعه روابط اقتصادی باشد.
واقعیت آن است که با وجود علاقه اروپا به حفظ و ادامه برجام، اما در تحلیل نهایی، این اتحادیه در کنار آمریکا قرار دارد و ناچار به تبعیت از قدرت برتر جهانی خواهد بود. در توصیف این واقعیت اعتماد نوشت: «اروپا با سیاست‌های امریكا مخالف است اما تا حد زیادی مجبور به تبعیت است. امریكا هژمون كامل است و نشانی از ضعف نیز در این كشور وجود ندارد بلكه در حال تقویت شدن نیز است اما دولت ترامپ بیش از هر چیز زیاده‌خواه و زورگو با اروپایی‌ها برخورد كرده و این برای اروپا قابل پذیرش نبوده است و تلاش دارند به هر نحو ممكن مخالفت هرچند سمبولیك خود را نشان دهند.» [اعتماد ۱۴ تیر ۹۷]
تا آنجایی که به تحلیل‌های درونی نظام باز می‌گردد رویکرد اروپایی‌ها در برابر نظام با این دو عبارت قابل فهم است: «حفظ ظاهر» و «سمبولیک». این ظاهر از آنجایی که از یک پشتوانه‌ی اقتصادی-سیاسی- نظامی-امنیتی برخوردار نیست به سرعت و هرچه بیشتر به کناری زده خواهد شد و ماهیت و محتوای صحنه رو خواهد آمد.
با این همه جالب بود که بیش از ۱۰۰ نفر از فعالان اقتصادی ایران به همراه نمایندگان و رئیس اتاق ایران روحانی را همراهی می‌کردند. [اتاق بازرگانی تهران ۱۳ تیر ۹۷] حضور این جماعت در سفری که از پیش مشخص بود دستاورد اقصادی‌یی با خود به همراه ندارد از یک سو شاید برای گشت و گذار آنها یا انتقال ارز برای روزهای مبادا بود و البته از سوی دیگر دارای همان ارزش «حفظ ظاهر» و «سمبولیک» نیز محسوب می‌شد.
همان روز ۱۳ تیر در حضور روحانی و سباستین کورتس، صدراعظم اتریش «چهار تفاهم‌نامه همکاری در زمینه‌های حمل‌ونقل، مدیریت منابع آب، انرژی‌های تجدیدپذیر و همکاری در زمینه معدن میان مقامات دو کشور به امضا رسید.»؛ [شرق ۱۴ تیر ۹۷] معاهداتی که مشابه آن در سفرهای سیاسی مقامات عالی‌رتبه به امضا می‌رسد و لزوما نمی‌تواند به معنی توسعه روابط اقتصادی باشد.
واقعیت آن است که با وجود علاقه اروپا به حفظ و ادامه برجام، اما در تحلیل نهایی، این اتحادیه در کنار آمریکا قرار دارد و ناچار به تبعیت از قدرت برتر جهانی خواهد بود. در توصیف این واقعیت اعتماد نوشت: «اروپا با سیاست‌های امریكا مخالف است اما تا حد زیادی مجبور به تبعیت است. امریكا هژمون كامل است و نشانی از ضعف نیز در این كشور وجود ندارد بلكه در حال تقویت شدن نیز است اما دولت ترامپ بیش از هر چیز زیاده‌خواه و زورگو با اروپایی‌ها برخورد كرده و این برای اروپا قابل پذیرش نبوده است و تلاش دارند به هر نحو ممكن مخالفت هرچند سمبولیك خود را نشان دهند.» [اعتماد ۱۴ تیر ۹۷]
تا آنجایی که به تحلیل‌های درونی نظام باز می‌گردد رویکرد اروپایی‌ها در برابر نظام با این دو عبارت قابل فهم است: «حفظ ظاهر» و «سمبولیک». این ظاهر از آنجایی که از یک پشتوانه‌ی اقتصادی-سیاسی- نظامی-امنیتی برخوردار نیست به سرعت و هرچه بیشتر به کناری زده خواهد شد و ماهیت و محتوای صحنه رو خواهد آمد.
با این همه جالب بود که بیش از ۱۰۰ نفر از فعالان اقتصادی ایران به همراه نمایندگان و رئیس اتاق ایران روحانی را همراهی می‌کردند. [اتاق بازرگانی تهران ۱۳ تیر ۹۷] حضور این جماعت در سفری که از پیش مشخص بود دستاورد اقصادی‌یی با خود به همراه ندارد از یک سو شاید برای گشت و گذار آنها یا انتقال ارز برای روزهای مبادا بود و البته از سوی دیگر دارای همان ارزش «حفظ ظاهر» و «سمبولیک» نیز محسوب می‌شد.
دستاورد اقتصادی سفر روحانی به اروپا برابر با هیچ
قرار بر این بود که اروپا یک بسته اقتصادی برای دوران پس از خروج آمریکا از برجام به نظام ارائه دهد. روحانی مدت کوتاهی پس از بازگشت از اروپا در مورد این بسته اظهار نظر کرد؛ اظهار نظری که به روشنی نشان می‌داد سفر او به اروپا یک سفر شکست خورده و بدون دستاورد است.
حسن روحانی، عصر روز پنجشنبه ۱۴ تیر ۹۷ در تماس تلفنی با آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان گفت: «پس از خروج آمریکا از برجام مشکلاتی در زمینه اقتصادی، روابط بانکی و نفتی ایجاد شده و شرکت های سرمایه گذار در ایران برای ادامه فعالیتشان دچار تردید شدند.» در ادامه روحانی بسته پیشنهادی سه کشور اروپایی «در ارتباط با چگونگی عمل به تعهدات و همکاری هایشان در برجام» را «مایوس کننده عنوان کرد» و افزود: «متاسفانه در بسته پیشنهادی ارائه شده راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود نداشت و یک سری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپا عنوان شده بود.» [پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری ۱۴ تیر ۹۷]
شامگاه همان روز، روحانی در تماس امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه با وی گفت: «بسته پیشنهادی اروپا درباره ادامه روند همکاری‌ها در برجام دربرگیرنده همه خواسته‌های ما نیست». در ادامه روحانی با اشاره به «فعالیت‌های اقتصادی و روابط بانکی و مشکلات به وجود آمده برای برخی شرکت‌های اروپایی در پروژه‌های ایران، بواسطه خروج یکجانبه آمریکا از برجام» افزود: «انتظار ما از اروپا ارائه یک برنامه عملیاتی روشن و دارای زمان بندی است تا بتواند نقشی جبران کننده در قبال خروج آمریکا داشته باشد.» [ایرنا ۱۴ تیر ۹۷]
قرار بر این بود که اروپا یک بسته اقتصادی برای دوران پس از خروج آمریکا از برجام به نظام ارائه دهد. روحانی مدت کوتاهی پس از بازگشت از اروپا در مورد این بسته اظهار نظر کرد؛ اظهار نظری که به روشنی نشان می‌داد سفر او به اروپا یک سفر شکست خورده و بدون دستاورد است.
حسن روحانی، عصر روز پنجشنبه ۱۴ تیر ۹۷ در تماس تلفنی با آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان گفت: «پس از خروج آمریکا از برجام مشکلاتی در زمینه اقتصادی، روابط بانکی و نفتی ایجاد شده و شرکت های سرمایه گذار در ایران برای ادامه فعالیتشان دچار تردید شدند.» در ادامه روحانی بسته پیشنهادی سه کشور اروپایی «در ارتباط با چگونگی عمل به تعهدات و همکاری هایشان در برجام» را «مایوس کننده عنوان کرد» و افزود: «متاسفانه در بسته پیشنهادی ارائه شده راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود نداشت و یک سری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپا عنوان شده بود.» [پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری ۱۴ تیر ۹۷]
شامگاه همان روز، روحانی در تماس امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه با وی گفت: «بسته پیشنهادی اروپا درباره ادامه روند همکاری‌ها در برجام دربرگیرنده همه خواسته‌های ما نیست». در ادامه روحانی با اشاره به «فعالیت‌های اقتصادی و روابط بانکی و مشکلات به وجود آمده برای برخی شرکت‌های اروپایی در پروژه‌های ایران، بواسطه خروج یکجانبه آمریکا از برجام» افزود: «انتظار ما از اروپا ارائه یک برنامه عملیاتی روشن و دارای زمان بندی است تا بتواند نقشی جبران کننده در قبال خروج آمریکا داشته باشد.» [ایرنا ۱۴ تیر ۹۷]
پاسخ تأمل برانگیز مرکل
در برابر اعتراض روحانی به بسته ارائه شده از طرف آلمان، فرانسه و انگلیس، پاسخ مرکل قابل تأمل است. او در جواب اعتراض روحانی -آنچنان که منابع رسمی نظام ایران منتشر کرده‌اند- گفت: «در بسته پیشنهادی به ایران موضوعات کلی و اصولی مورد اشاره قرار گرفته و در زمینه جزئیات باید گفتگوها ادامه پیدا کند». مرکل افزود: «معتقدیم باید با آرامش ادامه روند گفتگوها به انجام برسد.» [پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری ۱۴ تیر ۹۷] معنی اظهارات دیپلماتیک مرکل شاید این باشد که فعلا چیز نقدی برای نظام ایران وجود ندارد و همه چیز بستگی به ادامه گفتوگوها دارد.
تا آنجایی که حتی پیش از خروج آمریکا از برجام واضح بود، اروپا در زمینه مقابله با توسعه موشکی و دخالت‌های نظام در منطقه با آمریکا همراه بود. و البته بعد از خروج آمریکا از برجام همه چیز تغییر کرد و روند تحولات نشان می‌دهد که آمریکا سیاست خود را در اعمال فشار و قطع شریان مالی سپاه به پیش می‌برد. در این میان پیام اروپا به نظام این می‌تواند باشد که بدون جام‌های زهری که باید سربکشید ما کار زیادی نمی‌توانیم برای شما انجام دهیم.
در برابر اعتراض روحانی به بسته ارائه شده از طرف آلمان، فرانسه و انگلیس، پاسخ مرکل قابل تأمل است. او در جواب اعتراض روحانی -آنچنان که منابع رسمی نظام ایران منتشر کرده‌اند- گفت: «در بسته پیشنهادی به ایران موضوعات کلی و اصولی مورد اشاره قرار گرفته و در زمینه جزئیات باید گفتگوها ادامه پیدا کند». مرکل افزود: «معتقدیم باید با آرامش ادامه روند گفتگوها به انجام برسد.» [پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری ۱۴ تیر ۹۷] معنی اظهارات دیپلماتیک مرکل شاید این باشد که فعلا چیز نقدی برای نظام ایران وجود ندارد و همه چیز بستگی به ادامه گفتوگوها دارد.
تا آنجایی که حتی پیش از خروج آمریکا از برجام واضح بود، اروپا در زمینه مقابله با توسعه موشکی و دخالت‌های نظام در منطقه با آمریکا همراه بود. و البته بعد از خروج آمریکا از برجام همه چیز تغییر کرد و روند تحولات نشان می‌دهد که آمریکا سیاست خود را در اعمال فشار و قطع شریان مالی سپاه به پیش می‌برد. در این میان پیام اروپا به نظام این می‌تواند باشد که بدون جام‌های زهری که باید سربکشید ما کار زیادی نمی‌توانیم برای شما انجام دهیم.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر